Bibliografia na stronach 243-247.

Streszczenie: Ponad 4000 krzyży oraz quasi-krzyży w podstawowych odmianach i wariantach stylistycznych, sklasyfikowanych typologicznie i chronologicznie w 9 rozdziałach, zestawionych i porównanych według podobieństw wizualnych. Krzyże, zarówno te sprzed naszej ery, jak i te z naszej ery, są niezwykle ciekawe. Są wizytówką danej epoki, filozofii i religii danego czasu. Kształty tworzące style mówią o cechach indywidualnych rzemieślników, artystów, są również nośnikiem ukrytych lub jawnych informacji, symboliki – zwłaszcza te, które nazwałem quasi-krzyżami. Znaków tych, jak np. sigili lub gmerków, nie nazywa się krzyżami, a jednak przy porównaniu wizualnym nie można im odmówić tego, że należą do wielkiej rodziny krzyży. Pracę niniejszą – monografię naukową o charakterze podręcznika, przewodnika i katalogu zawierającego ponad 4000 znaków krzyży – tworzyłem z myślą o plastykach, projektantach, architektach, historykach, historykach sztuki, konserwatorach dzieł sztuki, archeologach, a także o wszystkich tych, których interesuje temat krzyża. Mam wielką nadzieję, że osoby te pójdą moim śladem – porównując ze sobą wybrane wzory krzyży, doszukując się w nich elementów wspólnych, pewnych zależności i podobieństw – zadadzą kolejne pytania, które przyczynią się do rozwiązania wielu zagadek ciekawej przeszłości człowieka. Liczę również na odkrycie pewnego schematu czy mechanizmu sterującego relacjami człowiek–znak, człowiek–symbol – mechanizmu wyjaśniającego tę silną relację, jak i samego skomplikowanego procesu traktowania znaków i symboli przez społeczeństwa, kultury i cywilizacje.

Publikacja dofinansowana ze środków budżetu Państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu "Doskonała Nauka II. Wsparcie monografii naukowych" MONOG/SP/0047/2023/01